خاک های تورم پذیر به خاک هایی که در اثر تغییرات رطوبتی دچار تغییر حجم قابل ملاحضه ای می شوند اطلاق میگردد. این تغییر حجم بسیار بیشتر از تغییر شکل الاستیک می باشد و بر همین اساس امکان بررسی رفتار خاک های تورم پذیر بر اساس فرضیات معمول الاستیک و یا پلاستیک وجود ندارد. ایجاد تغییر شکل های ناهمگون و غیر یکنواخت در خاکهای تورم پذیر اصلی ترین عامل ایجاد خسارت های سنگین به بسیاری از پروژه های عمرانی بوده است. بر اساس گزارشات موجود میزان خسارت ناشی از خاک های تورم پذیر بر روی سازه ها به ویژه سازه های سبک و پی ها بیشتر از میزان خسارت ناشی از تمام حوادث طبیعی می باشد لذا با توجه به مسائل بیان شده و اهمیت موضوع در این مقاله به بررسی این نوع خاک و نحوه برخورد با آن پرداخته شده است چرا که عدم توجه کافی به این نوع خاک ها و فقدان اطلاعات لازم در این خصوص می تواند به مشکلات خاکهای تورم پذیر دامن زند.
عوامل اثر گذار بر تورم در خاک های تورم پذیر
عوامل اثرگذار بر پدیده تورم در خاکهای تورم پذیر را می توان در دو دسته کلی عوامل محیطی و عوامل درونی دسته بندی نمود. که خصوص عوامل محیطی می توان به مواردی چون واکنش های شیمیایی، تعییرات رطوبتی، تغییرات حرارتی و تغییر در میزان تنش اشاره نمود. در مورد موارد موثر درونی نیز می توان از مقدار و نوع کانی تورم پذیر در خاک ، ویژگی های زمین شناسی منطقه، رطوبت داخلی خاک و سابقه تنش نام برد. هر یک از عوامل یاد شده می توانند تاثیر قابل ملاحضه ای بر میزان خسارت ایجاد شده در اثر وجود خاک های تورم پذیر داشته باشند.
عوارض ناشی از وجود خاک های تورم پذیر
خاکهای تورم پذیر تغییر شکل، جابه جایی و یا اعمال فشار بر روی سازه های مستقر و یا اطرف خود شوند. اثر وجود این خاک ها را می توتن به دو صورت اثر بر اجزای بیرونی سازه و اثر بر اجزای درونی سازه تقسیم بندی نمود .اثر خاکهای تورم پذیر بر اجزای سازه وابسته به نوع سازه متغییر می باشد. کج شدن، ترک خوردن، جابه جایی و حتی تخریب مواردی هستند که در مواجه سازه های سبک اطراف خاکهای تورم پذیر دیده می شود. در سازه های سنگین نیز مواردی چون شکم دادن خطوط آجر، کجی اجزا غیر قائم و پیچ خوردگی چهار چوب ها ایجاد می شود.
توزیع خاک های تورم پذیر
با توجه به اینکه گزارشات معتبری در خصوص پراکنش خاکهای تورم پذیر در تمام نقاط جهان ارائه گردیده است وجود آن ها را نمی توان محدود به شرایط اقلیمی و یا جغرافیایی خاصی دانست. در ایران نیز توزیع خاک های تورم پذیر از این قاعده مستثنی نمی باشد و کم و بیش در تمامی استان ها وجود این خاک های مشکل آفرین گزارش گردیده است. با این حال شدت توزیع در استان های جنوبی و شمال غربی کشور بیشتر می باشد.
مقابله با اثرات مخرب خاک های تورم پذیر
در خصوص روش های مقابله با خاک های تورم پذیر دو گروه اصلی وجود دارد.
- روش های وابسته به خاک پی
در این گروه هدف اصلی ایجاد تغییر در رفتار تورمی خاک به صورت مستقیم و غیر مستقیم می باشد. در این گروه روش هایی همچون غرقاب سازی (افزایش رطوبت در خاک تورم پذیر پیش از استقرار سازه بر روی آن)، تعویض خاک در محدوده پی ، ثبیت خاک با استفاده از موادی چون آهک و سیمان و همچنین ایجاد غشا نفوذ ناپذیر در محدوده پی سازه برای جلوگیری از تغییر رطوبت در خاک مطرح می گردد.
- روش های وابسته به سازه
در این روش مقاوم سازی سازه در مقابل خاک های تورم پذیر به روش های گونا گون مطرح می گردد که از جمله آنها می تواند به ایجاد سازه با پی عمیق یا همان شمع ، استفاده از دال مجوف در پی های سطحی و استفاده از میلگرد پیش تنیده و سیستم های زیر پی بندی اشاره نمود.
گیتی هوم جامع ترین و تخصصی ترین سایت در زمینه صنعت ساختمان می باشد که با ایجاد فضای مناسب برای مقایسه و انتخاب آگاهانه به دنبال ارائه خدمات بهینه، ارزان و با کیفیت در حوزه ساختمان به مشتریان می باشد.
